klik argazkia ixteko

 

 

 

 

klik argazkia ixteko

 

klik argazkia ixteko

klik argazkia ixteko

 

klik argazkia ixteko

 

klik argazkia ixteko

klik argazkia ixteko

klik argazkia ixteko

klik argazkia ixteko

klik argazkia ixteko

klik argazkia ixteko

klik argazkia ixteko

klik argazkia ixteko

klik argazkia ixteko

klik argazkia ixteko

klik argazkia ixteko

klik argazkia ixteko

klik argazkia ixteko

 

klik argazkia ixteko

 

 

 

klik argazkia ixteko

 

 

klik argazkia ixteko

 

 

 

klik argazkia ixteko

klik argazkia ixteko

klik argazkia ixteko

klik argazkia ixteko

 

klik argazkia ixteko

 

 

klik argazkia ixteko

 

 

 

klik argazkia ixteko

 

klik argazkia ixteko

 

 

 

klik argazkia ixteko

 

 

klik argazkia ixteko

 

 

klik argazkia ixteko

 

 

klik argazkia ixteko

klik argazkia ixteko

klik argazkia ixteko

klik argazkia ixteko

klik argazkia ixteko

 

 

klik argazkia ixteko

 

 

 

klik argazkia ixteko

 

 

klik argazkia ixteko

 

 

 

klik argazkia ixteko

 

 

 

klik argazkia ixteko

klik argazkia ixteko

 

 

 

klik argazkia ixteko

DANZANTEAK

Danzantea aitzinetik

Danzantea gibeletik

Danzanteak beti izan dira gizonak. Hori ez da oztopo, euren jantzietan gona luze edo laburragoak, zaiak, mantalak, farfailak, lazoak beso edo eskumuturretan, xingola koloredun femeninoak sorbaldan, emakume-zapiak, xalak (Costantim edo Laguna de Negrillosen)  edo baita bitxi eta lepokoak erabil ditzaten, itxura berezi eta ulertzeko gaitza hartuz. Aldi berean, jantzi eta apaingarri femenino horiek denak ez dira danzantearen izaera eliztarrarekin bateraezinak: horien bidez danzante koadrila saindu babeslearengana hurbiltzen da eta bere aurrean apaldu. Danzanteek taldearen osotasuna ordezkatzen dute herriko sainduaren aitzinean. Gauzak horrela, danzantearengan bi sexuak daude ordezkaturik, erran nahi baita, populazioa osorik.

Zuri-gorria arras konbinazio sakratu zaharra da; zuria aratz, gorria sakrifizio. 1747ko Sevillako Corpuseko grabatuko ezpatadantzariengan, edo Gipuzkoan, etab., ikusiko dugun konbinazioa da. Liturgia zahar zaporeko brokatu-oihal aberatsak, zetak eta damaskoak janzkera horren parte dira usu. Aldi berean, kriskitin multzoek, euren txilin metalikoarekin edo eskapularioek argi eta garbi babesa iradokitzen digute. Zinta-banda gurutzatuak (edo gurutzatuek) dantza pirriko hauen irudi militarrera garamatzate. Banda horietan goria da nagusi (Graus edo Laguardian kasu); baita gorria urdin edo berdearekin batera ere (Oñati edo Peñískolan kasu). Jadanik enfrentamenduaz mintzo gara.

 

 

San Lorentzoko danzantea

Udal gastuetan maiz agertzen dira bederatzi zapata pareak; horrek oinetakoen garrantziaz ohartarazten digu, aski ongi apainduak egonen baitziren. Bederatzi zenbakia ez da existitzen danzanteetan; zortzi gehi bat dira. Euren janzkera osotasun handiagoz atxiki duten koadrilek buruko deigarriak eta, zer esanik ez, atenporalak eraman ohi dituzte: kaskak eta mitra loredunak (Valverde de los Arroyos edo Majaelrayo) eta defentsarako ispiluak, xingola koloredunezko kapela aristokratikoak, txano bereziak, krabelin freskoak edo buruko zapiaz lotutako albahaka sortak. Zapia Aragoi eta Nafarroako danzanteek usu erabilia da (Cortes, Tutera, Ablitas, Tauste, Huesca, etab.). Finean, danzantea ez da janzten; horniduraz beztitzen da. Batzuetan lagundu egin behar zaio. Danzantea ez da sekula mozorrotzen.

Maskaren erabilera ohikoa izan zen (Michoacángo danzanteen kasuan bezala, Mexikon), danzantea eta komediantearen arteko lotura garbi adieraziz. Maskareroaren ofizioa bazen: danzante konpartsei kriskitinak, jantziak eta maskarak alokatzen zizkien dendaria. Danzante batzuek euren jantziak alokatu edo maileguan uzten zizkieten alboko herrietakoei.

Majaelrayoko bezpera jantzia

http://www.danzantesmajaelrayo.com

Dantzarako makilak, brokel, sable edo arkuak bezala, sakratuak dira. Horiekin burutzen da dantza, burruka, Iztueta maisuak Gipuzkoako dantza gogoangarriez mintzo, 1824an idatzi zuen gisan (Ikus Bibliografia) Makilek beti ongi leundu eta pintatuak behar dute, eskuturretara lotzeko soka eta borlekin. XVI. mende hondarrean jada brokel eta makilak pintatzeko gastuen berri bada. Leku zehatzetan danzantearen dolua gordetzeko detailea atxiki da, esaterako, bere gerriko gorria eta alboko danzantearena gerriko beltzarekin ordezkatuz, edo beltzez pintatutako makilekin dantzatuz. Gisa berean, bezperako jantzia ere gorde da, kriskitinak edo jantzi dotorearen elementu deigarriren bat soilik, ohiko arropa edo beti ere jai egunekoa baino soilagoa den festarako jantziarekin batera eramanez. 

 

 

Esan bezala, danzanteak  beti gizonak izan dira. Bai haurrak, bai gazte edo kintoak, dantzaren bidez euren bizitzarako erritual iniziatikoa ospatuko dutenak. Gizon bizkor, azkar eta alai, bizitasun handiko koadrila bat izan daitezke, edo adineko gizonak ere, euren dantzako lekuaren prestigioa seme, anaia edo baita bilobari ere uzteari uko egiten diotenak. Beti ere hunkigarria da makil, sable edo jantziaren elementu intimoa ondorengoari emateko momentu hori.

Fuentelcésped-en umeak dira dantzan dabiltzanak http://www.fuentelcesped.com

Dantzan ateratzen diren danzante batzuk, trebetasun gehiago edo gutxiagoz, zin batengatik, auzoko, gremioko, kofradiako zein parrokiako izateagatik, edo familia jakin bateko izateagatik ateratzen dira. Eta azkenik, egun ia ahantzia dagoen baina garai batean garrantzi handikoa izan den danzantearen adin zehatz bat ere bada: Arretxinagako ezpata dantzan oraindik dioten moduan, maisu zarra da hori; adinekoak, lehengo maisuak ziren euren jakituria laudagarriaz entseguetara joaten zirenak, belaunaldi berriei aholku eman eta zuzendu ondoren, danzante berriak hautatzeko. 


Danzante koadrila batzuetan adina bertutea da. Hauek Grijotakoak dira, Palentzian, 1930 baino lehen.
(Caro Baroja 1986: 12
Ikus Bibliografia)

Alde batetik bestera mugitzen ziren danzante koadrilak ere baziren, bestaz betetako udan zehar luze edo laburragoak ziren bidaiak eginez eta aski ongi kobratuz. Egia esan danzanteak beti egon dira egoki pagaturik. Jendeak asko maite izan ditu eta behar izan ditu, ez espektakulo gisa, hainbeste ezbeharrez jositako euren bizitzen ordezkari eta babesle baizik. Dantzaren mundu konplexu eta poliedrikoan danzanteak izan dira ordainsaridun bakarrak. Ezpata-dantza noble eta arranditsuak ere ez du sosik kobratu izan.   

Danzanteen dantza ez da espektakulua. Ikuslerik ez balego ere handitasun berarekin ospatuko zen. Dantza oro bizitzaren behar bat da, festadun komunitatearen alderdi intimoenetik abiatzen dena.

San Lorentzoko danzantearen janzkera


San Lorentzoko danzanteen janzkeraren xehetasunak

Ator eta galtza zuriak daramatza, zeintzuen gainean kolore eta oihal bereko gona baiten. Esan bezala, gona jantzi ohikoa da danzanteen artean; Oñatin, Laguna de Negrillos-en, Fuentelcésped-en, Constantim-en (Portugal), Susticacán-en (Mexiko) eta abar luze batean aurki dezakegu. Espartinak ere zuriak dira, nahiz eta horiek urre koloreko elementuekin edo elementu koloredunekin apainduak dauden. Galtzerdien beltzak gainontzeko jantziaren zuritasunarekin kontrastea egiten du. Gerriko gorri zabala darama gerrian eta kolore berekoak dira besoetan lotutako xingolak eta bularra gurutzatzen duen banda. Kriskitin zapak daramatza bernazakietan, aski hornigarri ohiko eta ikusgarria Otsagabian, Lesakan, Morris ingelesengan edo baita Ameriketako danzanteengan, Mexikoko Coyoacánekoak kasu. Ilea zapi estanpatu batekin estaltzen du, zeinaren gainean kapela karakteristikoa ezartzen den: ukitu noblea ematen dio danzanteari. Osagarri hori Asturiasen Degañako danzanteengan edo Palentzian Cisnerosekoengan aurkitzen dugu, esate baterako.  Bandaren azpian bularra eta bizkarra babesten, elementu erlijiosodun eskapularioa darama zintzilik: burura heldu zaizkigu adibide gisa, Lesakako ezpata-dantzariena edo Almudévarreko danzanteena. Danzantearen dekorazioaren xehetasun deigarria dira banda, gerri, kapela edo belarritako moduan daramatzan bitxiak.

Danzanteak erreminta diferenteak baliatzen ditu bere dantzetan.Kriskitinek dantza eta danzantea laguntzen dute karrikadantzan zehar, baina horrezaz gain, sablea, brokela, makilak eta arkua ere tresneriaren parte dira, errepertorioari aniztasuna ekarriz.